De Villa Borghese is het grootste park binnen de oude stadsgrenzen van Rome, aangelegd in opdracht van kardinaal Scipione Borghese. Deze zoon van Francesco Caffarelli en Ortensia Borghese, de zuster van paus Paulus V, was een groot kunstminnaar. Midden in het park staat de Galleria Borghese ♣, door Giovanni Vansanzio (de Italiaanse schrijfwijze van Jan van Santen) in 1613 gebouwd. Het ‘optrekje’ was oorspronkelijk bedoeld niet als woonhuis, maar als buitenverblijf voor de kardinaal, waar hij bovendien zijn kunstcollectie kwijt kon.
Aan het begin van de 19de eeuw heeft Camillo Borghese nog vele stukken uit de collectie (beelden, bustes, bas-reliëfs, zuilen en 43 vazen) aan Napoleon verkocht. Een groot deel hiervan bevindt zich daarom tegenwoordig in het Louvre. De lacunes in de Borghesecollectie konden blijkbaar moeiteloos worden opgevuld. In 1902 werd het gebouw ingericht als Museo e Galleria Borghese.
Het museum is niet erg groot maar zeer vermaard om zijn collectie. De vertrekken zijn steeds om één centraal thema ingericht. Op de vloer van de salone (grote zaal) liggen Romeinse mozaïeken met voorstellingen van gladiatorengevechten. De namen van de deelnemers staan naast de figuren en een Θ (Griekse letter thèta, de eerste letter van het woord θάνατος, thanatos, ‘dood’) geeft aan dat de afgebeelde persoon het niet heeft gehaald.
Op de benedenverdieping is hoofdzakelijk beeldhouwkunst ondergebracht met o.a. een serie beeldhouwwerken van Gian Lorenzo Bernini uit de jaren 1621-1625: de Roof van Proserpina, Aeneas op de vlucht uit Troje, Apollo en Daphne en de David (waarvan het hoofd een zelfportret van de meester zélf is). Het beeld van Aeneas, samen afgebeeld met zijn vader Anchises en zoontje Ascanius, is wellicht direct geïnspireerd door de woorden van Ovidius:
(…) sacra et, altera sacra, patrem
fert umeris venerabile onus Cythereius heros
“(…) heilige voorwerpen en zijn vader, even heilig voorwerp, draagt op zijn schouders als eerbiedwaardige last de held van Cythera”
(Ovidius, Metamorphoses 13, rr. 624-625)
Een fraai voorbeeld van classicistische kunst is het zittende beeld van Paolina Borghese door de beeldhouwer Antonio Canova (1757- 1822), sinds 1838 in de collectie. Het stelt de zus van Napoleon Bonaparte voor, afgebeeld als Venus Victrix (‘overwinnende Venus’, want zij heeft zojuist de appel van Paris gekregen – zie haar linkerhand – vanwege haar υitverkiezing als mooiste van de godinnen). De onthulling van dit beeld riep indertijd hevige reacties op, want de zus van Napoleon had blijkbaar naakt geposeerd! Het beeld is bedoeld om van alle kanten gezien te worden en Canova had ervoor een mechaniek bedacht waardoor het beeld kon ronddraaien en de toeschouwers het vanuit één positie konden bekijken.
Op de eerste verdieping hangt de schilderijenverzameling die vooral uit 1607 dateert, toen 107 schilderijen uit het bezit van de schilder Cavalier d’Arpino (werkelijke naam: Giuseppe Cesari) dankzij de paus in handen van Scipione Borghese kwamen. Beroemde werken zijn bijvoorbeeld de Danaë van Correggio (Antonio Allegri, 1531), de Kruisafiegging van Rafaël (die hierin het Meleagermotief in verwerkte, 1507), de Madonna met kind van Lorenzo Lotto (sterk beïnvloed door de Duitse meesterschilder Albrecht Dürer, zie vooral de verwilderde figuur van de heilige Onophrius die het kindje Jezus aanbidt, 1508), de Gewijde en Profane Liefde van Tiziano Vecellio (beter bekend als Titiaan, 1514). De Rotschilds, de bankiersfamilie, hebben in 1899 op dit laatste schilderij een bod uitgebracht dat hoger lag dan de aanschafprijs van de Villa Borghese zelf.
Voor een bezoek aan de Galleria Borghese moet je vooraf kaartjes reserveren. Een bezoek mag niet langer dan twee uur duren (er worden maximaal 360 mensen per keer toegelaten).
Adres:
Piazzale Scipione Borghese 5
00197 Roma
T +31.06.32810
E info@tosc.it
Openingstijden:
di.-wo.-do.-zo. 09:00-19:00 uur
vr.-za. 09:00-22:00 uur
Het museum is gesloten op maandag en op 25 dec. & 1 jan.