De vierde-eeuwse kerk van de Santi Quattro Coronati (‘vier Heiligen met de Kronen’) is ontstaan uit de titulus Aemilianae (‘kerk-aan-huis van Aemiliana’). De naam dankt hij aan vier soldaten (Severus, Severianus, Carpophorus en Victorinus) die weigerden een beeld van de god Aesculapius te aanbidden. Met de historie van de kerk zijn ook vijf beeldhouwers uit Pannonië verbonden die weigerden het Aesculapiusbeeld te houwen. Hierom geniet deze kerk vooral de aandacht van de beeldhouwers en steenbewerkers. De resten van de vier martelaars worden bewaard onder het hoofdaltaar.
Diverse pausen zagen zich genoodzaakt de kerk, die regelmatig schade opliep, te restaureren. In 1048 hebben de Noormannen de kerk tot op de grond toe verwoest. Paus Paschalis II (1099-1118) liet een nieuwe, iets kleinere kerk oprichten die hij op 20 januari 1116 inwijdde. In de 12de tot l6de eeuw was de kerk in handen van Benedictijnse monniken die een klooster aan de kerk bouwden. Vanaf 1561 is de kerk in het bezit van de Augustijnen.
Wanneer je tegenwoordig de kerk vanaf het Colosseum nadert (langs de steil omhoog klimmende Via di SS. Quattro Coronati), krijg je de indruk alsof je op weg bent naar een kasteel. Zo heeft paus Innocentius IV (1243-1254) het ook bedoeld, toen hij de kerk in 1246 liet ombouwen tot een fort. Het waren roerige tijden en het verblijf in het iets verderop gelegen Lateraans paleis was voor de pauselijke hofhouding niet altijd even veilig, zodat een beveiligde omgeving zeer welkom was. (Dezelfde functie zou ook de Engelenburcht later krijgen, die via de passetto met het Vaticaans paleis werd verbonden.)
De kerk betreed je door twee hoog ommuurde binnenhoven te passeren. Je loopt zelfs ónder de klokkentoren door. De chiostro (kloostergang) en de kapel van de Heilige Barbara bereik je vanuit het linker schip. Je kunt er niet zomaar naar binnen, maar je moet aanbellen en wachten of een Augustijnse zuster reageert (anders moet je op zoek naar de beheerder van de sacristie). Op diverse plekken in de vensterbanken van de kloosterommegang zijn bordspellen ingekrast (Triplice Cinta, het oude, Romeinse ‘molenspel’; voor alle bordspellen in Italië moet je hier zijn). Her en der schijnen Ridders van de Tempelorde, de Tempeliers, hun kruisen in de stenen te hebben ingekrast, iets waarmee de Augustinessen niets te maken willen hebben, want het liederlijk gedrag van de heren past niet bij de moraal van hun orde.
De kapel van de Heilige Barbara is erg oud en maakte oorspronkelijk deel uit van de allereerste kerk uit de vierde of vijfde eeuw. Zij heeft de vorm van een trapezium en draagt een kruisgewelf. De fresco’s uit de 14de eeuw zijn erg aangetast: Madonna met Christuskind (in de apsis, misschien school van Giotto), leven van de Heilige Barbara, symbolen van de evangelisten (op het plafond).
Barbara was de dochter van een rijk edelman in Nicomedia, die haar van christelijke invloeden wilde afschermen en haar opsloot in een toren. Toen zij om een derde raam vroeg als symbool voor de heilige drie-eenheid, liet haar vader haar martelen en uiteindelijk onthoofden, waarop hij meteen door de bliksem werd getroffen. De heilige Barbara (evenals Catherina van Alexandria) staat voor het kloosterleven. Haar gedenkdag in de heiligenkalender is 4 december.
Op een altaar links in de kerk wordt de schedel van de Heilige Sebastiaan vereerd. Links in de kerk is in de wand een doorgeefluik aangebracht, waar ouders hun ongewenste baby’s konden ‘inleveren’. De Augustijnse zusters ontfermden zich over hun opvoeding.
Bij het verlaten van de kerk zie je links op de binnenste binnenplaats de toegang tot de kapel van San Silvestro (de heilige Sylvester). Je komt daartoe eerst in een hal waar je links kunt aanbellen en via een doorgeefluik (net als die in de kerk oorspronkelijk bedoeld voor vondelingen) de sleutel krijgt voor een bezoekje aan de kapel rechts. Een symbolisch bedrag voor de sleutel is voldoende, maar je zult van de zuster geen reactie horen, want de Augustinessen hebben een spreekverbod.
De kapel bevat fresco’s uit 1246 die het verhaal vertellen van de bekering van keizer Constantijn: zijn melaatsheid, de genezing daarvan en zijn doop door paus Sylvester I (wat onjuist is, want Constantijn liet zich pas op zijn sterfbed dopen), de donatio Constantini (‘schenking van Constantijn’, waarmee deze de paus wereldlijke macht verleende), het mirakel van de stier (de dood ‘ingepraat’ door de Joodse leraar Zamberi, maar weer tot leven gewekt door Constantijn die het dier het woord ‘Christus’ in het oor fluisterde). Op een van de fresco’s zie je hoe paus Sylvester te paard door keizer Constantijn Rome wordt binnengeleid; op een ander zie je Constantijn onder de vlekken van melaatsheid. In wezen gaat het om politieke propaganda, want het was paus Innocentius IV (1243-1254) die de opdracht tot de bouw en versiering van de kapel gaf. Hij wilde hiermee Frederik II, keizer van het Heilige Roomse Rijk, wijzen op de wereldlijke macht van de kerk.
Beschrijving van de plattegrond hier boven:
1 toegangspoort
2 Romaanse klokkentoren
3 buitenste binnenplaats
4 oorspronkelijke ingang van de lerk
5 binnenste binnenplaats
6 ingang kapel van de Heilige Sylvester
7 kapel van de Heilige Sylvester
8 ingang kerk
9 apsis en koor
10 Matronea (vrouwenafdeling)
11 chiostro (kloostergang)
12 kapel van de Heilige Barbara