A – B – C – D – E – F – G – H – I – J – K – L – M – N – O – P – Q – R – S – T – U – V – W – X – Y – Z
Adrianus VI zie Boeyens, Adriaan Floriszoon
Agrippa, Marcus Vipsanius | generaal (62-12 vóór Christus) en schoonzoon van keizer Augustus; als architect verantwoordelijk voor urbanistieke planning en watertoevoer aan het eind van de eerste eeuw vóór Christus
Agrippina, Iulia | dochter(15-59) van Germanicus Iulius Caesar en Vipsania Agrippina, ten onderscheid van haar moeder (Maior, ‘de oudere’) Minor (‘de jongere’) genoemd; zus van keizer Caligula, vierde echtgenote van keizer Claudius, moeder van latere keizer Nero
Alarik | koning van de Visigoten; in 410 wordt Rome door zijn troepen geplunderd
Alexander VII (Borgia) | paus 1492-1503, had van zijn maîtresse Vanozza dei Cattanei vier kinderen (Juan, Cesare, Joffre en Lucrezia)
Algardi, Alessandro | beeldhouwer (1598-1654), vooral na 1644 actief onder paus Innocentius X (Pamphilj)
Ameijden, Christiaan van der | componist en zanger uit Oirschot, 1530-1605, lid van het pauselijk koor van de Sixtijnse kapel
Amulius zie Fabullus
Ancus Marcius (of: Martius) | vierde koning van Rome, reg. 642-617 vóór Christus
Angelico, Fra (of: Beato) | frater-schilder uit Vicchio (1395-1455), voluit Fra Giovanni Angelico da Fiesole, volgeling van Giotto en Masaccio, werkte op de grens tussen internationale gotiek en vroege renaissance; in Rome heeft hij in de jaren 1445-1449 de privékapel van paus Eugenius IV fresco’s gemaakt, gewijd aan het leven van de heiligen Stephanus en Laurentius; hij ligt begraven in de S.M. sopra Minerva
Apostata (Gr. Ἀποστάτης) zie Iulianus Augustus
Appianus van Alexandrië (Ἀππίανος Ἀλεξανδρεύς) | geschiedschrijver (ca. 95-165) die een geschiedwerk over Rome, Ῥωμαικά’, schreef
Appius Claudius | 1. lid van het college van decemviri, ’tienmannen’; 2. censor in 312 vóór Christus, bijgenaamd Caecus, ‘de blinde’, bouwer van het eerste aquaduct in Rome, de Aqua Appia, en verantwoordelijk voor de aanleg van de Via Appia (van Rome naar Brundisium, bereikt in 264 vóór Christus)
Apollodoros (Gr. Ἀπολλόδωρος) van Damascus | architect onder keizer Traianus (eerste helft tweede eeuw)
Apollonios (Gr. Ἀπολλώνιος), zoon van Nestor | beeldhouwer uit Athene, 1ste eeuw vóór Christus, maker van de torso Belvedere en il pugile (‘de bokser’)
Arkesilaos (Gr. Ἀρκεσίλαος) | Grieks beeldhouwer, actief in de eerste eeuw vóór Christus en populair in Rome; maker van de Venus Genetrix in de aan deze godin gewijde tempel op het Forum Iulium
Athenadoros (Gr. Ἁθηνάδωρος) | zie Hagesandros
Atticus, Titus Pomponius | sive (door adoptie) Quintus Caecilius Pomponianus, persoonlijke vriend van redenaar Marcus Tullius Cicero die met hem een uitvoerige correspondentie voerde
Augustus, Gaius Iulius Caesar Octavianus | eerste keizer, princeps, van Rome, 27 vóór Christus – 14 na Christus; achterneef en adoptiefzoon van Iulius Caesar
Barberini, Francesco | kardinaal (1597-1679) en neef van paus Urbanus VIII (Maffeo Barberini), mecenas en groot-inquisiteur (sinds 1633 tot aan zijn dood)
Barberini, Maffeo | kardinaal en later paus Urbanus VIII (1568-1644), kunstminnaar en mecenas van o.a. Gian Lorenzo Bernini, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Pietro da Cortona; liet bij zijn dood een schuld na van meer dan 35 milj. scudi
Bembo, Pietro | kardinaal en humanist (1470-1547), secretaris van paus Leo X, sinds 1514 Johannieter (Maltezer Ridder); beschermeling van paus Paulus IV; hij ligt begraven in de S. Maria sopra Minerva
Bernini, Gian Lorenzo | architect en beeldhouwer (1598-1680, zoon van architect Pietro Bernini), tevens ontwerper van fonteinen, exponent van de Romeinse barok; veel werk in opdracht van kardinaal Scipione Borghese en de pausen Urbanus VIII, Alexander VII en Clemens IX
Boeyens, Adriaan Floriszoon | kardinaal uit Utrecht (1459-1523) en later paus Adrianus VI (1522-1523), de ‘bierdrinker’
Boni, Giacomo | archeoloog (1859-1925) die belangrijke opgravingen deed op het Forum Romanum (vooral de necropolis)
Bonifatius VIII | paus (1294-1303), oorspronkelijke naam Benedetto Caetani, stelt in 1300 het eerste ‘jubeljaar’ in (zie frescoschildering door Giotto op de noordelijke kant van de eerste pilaar in het rechter schip bij binnenkomst van de San Giovanni in Laterano)
Borromini, Francesco zie Castelli, Francesco
Brennus | Gallische vorst die met zijn troepen in 386 vóór Christus Rome bezet en een poging doet de Capitolijnse heuvel te bestormen
Brutus, Lucius Iunius | eerste consul van Rome in 509 vóór Christus, verjaagt de laatste koning Tarquinius Superbus
Brutus, Marcus Iunius | senator en een van de leiders van de samenzwering tegen Iulius Caesar (85-42 vC); pleegt zelfmoord na de verloren slag bij Philippi (42 vC)
Caetani, Benedetto zie Bonifatius VIII
Callixtus (ook: Callistus) I | paus (218-222) en martelaar die leefde onder het bewind van de keizers Heliogabalus en Alexander Severus; zijn lichaam is bijgezet in de catacomben van Calepodius, bij het derde miliarium aan de Via Aurelia Antica (t.w. Via del Casale di S. Pio V 15 ♣), zoals beschreven in Chronographus anni 354 sive Depositio Martyrum, maar in de tiende eeuw overgebracht naar de S.M. in Trastevere (samen met die van Calepodius en paus Julius I; de huidige catacomben van San Callisto zijn naar hem vernoemd, omdat hij aan het eind van zijn leven er toezicht over hield
Calpurnius Piso, Gaius | retor die door keizer Nero van een samenzwering werd beticht en in 65 zelfmoord pleegde
Caracalla, Marcus Aurelius Antoninus Augustus | keizer (198-217), bekend om de naar hem genoemde thermen, de grootste in Rome, tevens berucht om zijn wrede karakter, tijdens een sanitaire pauze vermoord door een van zijn soldaten
Carracci, Annibale | schilder (1560-1609) uit Bologna, als tijdgenoot van Caravaggio hield hij vast aan de renaissancistische stijl van schilderen; de plafondschilderingen in de salone van het Palazzo Farnese zijn van zijn hand
Caravaggio, Michelangelo Merisi (da) | barok schilder (1571-1610), actief in Rome, Napels, Malta en Sicilië; beroemde werken van hem hangen o.a. in de S. Agostino, S. Luigi degli Francesi, S. Maria del Popolo, het Palazzo dei Conservatori en het Palazzo Barberini
Cassius Dio, Lucius| senator van Griekse komaf; auteur (ca. 155-229) van ῾Ρωμαϊκὴ ῾Ιστορία, ‘Geschiedenis van Rome’, gedeeltelijk overgeleverd
Castagna, Giovanni Battista | kortst regerende paus Urbanus VII (1553-1590), zijn regeerperiode duurde van 15 tot 27 september 1590; hij is gestorven aan malaria en ligt begraven in de S.M. sopra Minerva; zijn enige daad als paus was de ban op het gebruik van (pruim)tabak in kerkelijke openbare ruimtes
Castelli, Francesco | bijgenaamd Borromini, architect en beeldhouwer (1599-1667), ontwerper van o.a. de San Carlo alle Quattro Fontane, het Oratorio dei Filippini (Chiesa Nuova), de Sant’ Ivo alla Sapienza en de Sant’ Agnese in Agone; hij ligt begraven in het graf van Carlo Maderno in de San Giovanni Battista dei Fiorentini
Celer zie Severus en Celer
Christina | geb. 8 dec. 1626, koningin van Zweden (1632-1654), gaat na haar abdicatie in 1655 naar Rome, waar zij in totaal vier keer komt; de laatste keer was in 1668 en haar verblijf was definitief; haar sarcofaag bevindt zich in de Grotte Vaticane
Cicero, Marcus Tullius | Romeins redenaar en politicus (106-43 vóór Christus), bevriend met Caesar; consul in 63 vóór Christus, in welke functie hij een staatsgreep door Catilina vóór was; op bevel van Marcus Antonius terechtgesteld
Ciocchi del Monte, Antonio Maria | paus Julius III (1487-1555, in functie vanaf 1550), laat tijdens zijn de Villa Giulia (nu Museo Nazionale Etrusco) bouwen door Vignola (hoofdgebouw) en Ammanati (tuin en nymphaeum) onder supervisie van Giorgio Vasari
Claudius | keizer (41-54), die de naam had ‘zwak’ te zijn, maar zich ontpopte als kundig heerser; overleden aan een vergiftigde portie boletus, champignons, zijn lievelingseten, vermoedelijk op aanstichten van zijn (vierde) vrouw Agrippina Minor
Clemens | Romeins patriciër en vierde paus van Rome van 88 tot 97; verbannen naar de mijnen van de Krim en terechtgesteld door middel van verdrinking
Cleopatra VII ‘Philopator’ | laatste vorstin van Egypte, 69-30 vóór Christus, vóór de Romeinse overheersing; zij kiest samen met haar geliefde Marcus Antonius voor zelfmoord na de verloren zeeslag bij Actium (31 vóór Christus) tegen Octavianus
Constantina (Costanza) | oudste dochter (307?-354) van keizer Constantijn en keizerin Fausta
Constantinus, Gaius Flavius Valerius Aurelius | (ook: Constantijn) Romeins keizer 306-337, bekeerd tot het christendom in 312; zijn edict van Milaan in 313 bepaalde de godsdienstvrijheid voor Romeinse burgers
Cortona, Pietro (Berrettini) da | barokschilder (1596-1669) van o.a. fresco’s in de Chiesa Nuova, het Palazzo Farnese, het Palazzo Pamphilj en het Palazzo Barberini (salone met allegorie van de goddelijke voorzienigheid en de macht van de Barberini)
Costanza zie Constantina
Dio Cassius zie Cassius Dio
Diocletianus | Romeins keizer 284-305, voert de tetrarchie in, het dubbele keizerschap incl. troonopvolging
Doidalsas (Gr. Δοίδαλσας) | beeldhouwer uit Bithynia, actief 275-250 vóór Christus
Domitianus Augustus, Titus Flavius Caesar | keizer, tweede zoon van keizer Vespasianus, volgde zijn broer Titus op in 81, in een complot vermoord in 96
Domitius Ahenobarbus, Gnaeus | consul in 192 vóór Christus, stamvader van het geslacht van de Domitii, waartoe ook keizer Nero behoorde
Drusus Iulius Caesar | oorspr. Nero Claudius Drusus (14 vC – 23), zoon van Tiberius en zijn beoogd opvolger, onder verdachte omstandigheden gestorven, wschl. door toedoen van praefectus praetorio Seianus
Elagabal zie Heliogabalus
Enckenvoirt, Willem van | Brabants kardinaal, 1464-1534, bisschop van Tortosa en Utrecht, door wiens toedoen paus Adrianus zijn grafmonument in de S. Maria dell’ Anima kreeg; hij ligt in dezelfde kerk begraven
Fabullus (of Amulius of Famulus) | schilder die met zijn assistenten de Domus Aurea van fresco’s voorzag
Famulus zie Fabullus
Farnese, Alessandro | kardinaal en diplomaat (1520-1589), kunstverzamelaar, bouwer in Rome van Il Gesù en het klooster van Tre Fontane; zijn verzameling bevindt zich nu hoofdzakelijk in Napels (o.a. Hercules Farnese) en gedeeltelijk in het Palazzo Farnese en Palazzo della Cancelleria in Rome
Fra Angelico zie Angelico, Fra
Fronto, Marcus Cornelius | Romeins retoricus en jurist, ca. 100-170; puristisch schrijver die de oudere schrijvers uit de 2de en vroeg-1ste eeuw vóór Christus bewonderde
Fulvius Nobilior, Marcus | censor in 179 vóór Christus, mede-oprichter van de Basilica Aemilia
Galba Caesar Augustus, Servius Sulpicius | opvolger van keizer Nero, eerste keizer in het ‘vierkeizerjaar’ 69
Garibaldi, Giuseppe | generaal en nationalistisch politicus (1807-1882) met cruciale rol (samen met Camillo Cavour, Giuseppe Mazzini & Victor Emanuel II) in het risorgimento dat leidde tot de hereniging van Italië
Genserik (ook: Geiserik) | koning van de Vandalen; in 455 wordt Rome door zijn troepen geplunderd
Gentileschi, Orazio zie Lomi, Orazio
Germanicus Iulius Caesar | zoon van Nero Claudius Drusus, adoptiefzoon van zijn oom en keizer Tiberius, wiens beoogd opvolger hij was (15 vóór Christus – 19); hij is gestorven onder verdachte omstandigheden in Antiochia (Syria), volgens sommige bronnen vergiftigd door gouverneur Gnaeus Calpurnius Piso; zijn as is bijgezet in het Mausoleum van Augustus
Geta Augustus, Publius (of: Lucius) Septimius | Romeins keizer 211 (februari-december), zoon van Septimius Severus, door zijn broer en mederegent Caracalla vermoord op 26 december 211
Giotto di Bondone | schilder ca. 1267-1337, geb. te Vespignano (Florence), misschien werkzaam in Rome in de jaren 1297-1300 onder paus Bonifatius VIII
Gregorius I (de Grote) | paus 590-604, een van de vier kerkvaders, grondlegger van het Gregoriaans gezang
Gregorius XIII | paus 1572-1585 (Boncompagni), stelde de Gregoriaanse kalender (middels pauselijke schrijven Inter gravissimas d.d. 24 februari 1582) in: donderdag 4 oktober 1582 werd meteen opgevolgd door vrijdag 15 oktober 1582 om de oude Juliaanse kalender gelijk te trekken; het kalenderjaar werd gem. 11 minuten korter
Hadrianus Augustus, Publius Aelius | keizer 117-138, adoptiefzoon van Traianus, ook de ‘reizende keizer’ genoemd, groot liefhebber van Griekenland; in zijn Villa Hadriana (Tivoli) liet hij beroemde gebouwen en locaties nabouwen
Hagesandros (Gr. Ἁγήσανδρος) | beeldhouwer uit Rhodos, tweede helft eerste eeuw vóór Christus; samen met zijn zonen Athenadoros (Gr. Ἁθηνάδωρος) en Polydoros (Gr. Πολύδωρος) voerde hij zijn eigen atelier
Heliogabalus (Elagabal) | eig. naam: Varius Avitus Bassianus, keizer 218-222, bekend om zijn religieuze uitspattingen; het bestuur over het Romeinse rijk lag feitelijk in handen van zijn moeder Iulia Soaemias Bassiana; beiden zijn vermoord door de praetoriaanse garde
Horatius Flaccus, Quintus | lyrisch dichter (geb. te Venusia 65 vóór Christus en gest. in Rome 8 vóór Christus), schrijver van satiren, brieven, oden en epoden, het Carmen Saeculare en de Ars Poetica; gesteund door Maecenas en in dienst van keizer Augustus propageert hij de Pax Augusta
Iulianus Augustus, Flavius Claudius | bekend onder de bijnaam Apostata (Gr. Ἀποστάτης, 331-363), ‘afvallige’, laatste niet-christelijke keizer die de oude, Romeinse waarden wilde herstellen (bij edict van 4 februari 362); misschien is hij de bouwer geweest van het mausoleum van Constantia (Santa Costanza, bij de Sant’ Agnese fuori le Mura), eerder bedoeld als rustplaats voor zijn vrouw Helena
Iulius Caesar, Gaius | Romeins politicus, 100-44 vóór Christus; vanaf 48 dictator voor het leven, maar door tegenstanders op 15 maart 44 vóór Christus vermoord
Julius II (paus) zie Rovere, Giuliano della
Julius III (paus) zie Ciocchi del Monte
Leo X (paus) zie Medici, Giovanni di Lorenzo de’
Lepidus, Marcus Aemilius | censor in 179 vóór Christus, mede-oprichter van de Basilica Aemilia
Livia Drusilla (Iulia Augusta) | tweede vrouw van keizer Augustus, moeder van latere keizer Tiberius
Livius, Titus | Romeins geschiedschrijver (64/59 vóór Christus – 12/17 na Christus) uit Patavium (Padua), uitdrager van de Pax Romana onder keizer Augustus, schrijver van 142 boeken (grotendeels verloren gegaan) Ab Urbe Condita (‘vanaf de stichting van de stad’)
Lombardi, Pietro | architect (1894-1984), ontwerper van negen kleinere fonteinen voor de rioni (wijken) van Rome in 1927
Lomi, Orazio | Toscaans schilder (1563-1639), die de naam van zijn oom Gentileschi aannam, met wie hij in Rome werkzaam was vanaf de late jaren ’70 van de 16de eeuw; vanaf 1600 schilderde hij een tiental jaren in de trant van Caravaggio; werk van hem is te zien de S.M. Maggiore, S. Nicola in Carcere, S.M. della Pace en S. Giovanni in Laterano; zijn dochter Artemisia Gentileschi was eveneens een begenadigd schilderes
Lucanus, Marcus Annaeus | talentvol dichter (39-65) die opgroeide onder toezicht van zijn oom en redenaar-filosoof Seneca (de jongere); zijn dichtwerk Pharsalia beschrijft de oorlog tussen Iulius Caesar en Pompeius; beticht van deelname aan de samenzwering van Piso werd hij tot zelfmoord gedwongen
Fert animus causas tantarum expromere rerum
inmensumque aperitur opus, quid in arma furentem
inpulerit populum, quid pacem excusserit orbi.
‘Het is mijn intentie de oorzaken te duiden van zoiets groots en
ik sta aan het begin van de zware taak uit te leggen wat het volk in blinde woede
de wapens deed opnemen en waardoor de vrede de wereld werd uitgejaagd.
(Lucanus, Pharsalia, 67-69)
Lucius Iulius Caesar Vipsanianus | oorspronkelijk: Lucius Vipsanius Agrippa, kleinzoon van keizer Augustus, 17 vóór – 2 na Christus, door deze als zoon geadopteerd
Lysippos (Gr. Λύσιππος) | beeldhouwer uit Sikyon, geb. ca. 390 vóór Christus, beroemd om zijn gigantische productie in bronzen sculpturen
Macro, Quintus Naevius | praefectus praetorio onder keizers Claudius en Caligula; hij pleegde in 38 zelfmoord tijdens het bewind van Caligula
Maderno, Carlo | architect van Zwitserse oorsprong (1556-1629), werkzaam te Rome, die meehielp aan de totstandkoming van o.m. de façade van de Sint Pietersbasiliek, het Pal. Barberini, het Pal. del Quirinale, de S.M. della Vittoria, de Santa Susanna, de S.M. della Pace, de Sant’ Andrea delle Valle
Maecenas, Gaius Cilnius | staatsman van Etruskische afkomst; ‘minister van kunst’ onder keizer Augustus
Manlius, Marcus | bijgenaamd Capitolinus, ‘van de Capitolijn’; verhindert, gewaarschuwd door ganzen, in 386 vóór Christus de Gallische troepen o.l.v. Brennus de Mons Capitolinus in te nemen
Marcellus, Marcus Claudius | neef en schoonzoon van keizer Augustus, 42-23 vóór Christus; het theater van Marcellus is in 12 vóór Christus ingewijd en naar hem vernoemd
Marcus Antonius | staatsman, 83-30 vóór Christus, die onder Caesar als militair carrière maakte en na diens vermoording deel uitmaakte van het tweede triumviraat (43-38 vóór Christus) samen met Octavianus en Lepidus; hij pleegt in Alexandrië zelfmoord na de verloren zeeslag bij Actium in 31 vóór Christus
Marcus Aurelius Antoninus Augustus | Romeins keizer 161-180, de laatste van de vijf adoptiefkeizers; schrijver van filosofische ᾽overpeizinzingen᾽, meditationes (Gr. τὰ εἰς ἑαυτόν), over de Stoa
Masaccio zie Simone, Tommaso di Ser Giovanni di
Maxentius Augustus, Marcus Aurelius Valerius | Romeins keizer 306-312, verliest de slag om de Milvische brug van christenkeizer Constantinus
Maximianus Pius Felix, Marcus Aurelius Valerius | bijgenaamd Herculius, ‘de Herculische’; Romeins keizer 286-308, medekeizer naast Diocletianus
Medici, Giovanni di Lorenzo de’ | paus Leo X (1475-1521), kunstminnaar en financieel onbenullig; aan het pauselijk hof liet hij dwergen en clowns toe, als huisdier had hij een olifant (‘Hanno’, een geschenk van de koning van Portugal); hij is gestorven aan een acute aanval van bronchitis
Michelangelo (di Lodovico Buonarroti Simoni) | architect, beeldhouwer en schilder, 1475-1564 (maniërisme); meest bekende werk in Rome: schilderingen op het plafond en de achterwand van de Sixtijnse kapel
Mithras (Gr. Μίθρας) | oosterse godheid, waarvan de initiatieriten overal in het Romeinse rijk populair waren in de 1ste t/m 4de eeuw
Mussolini, Benito Amilcare Andrea | bijgenaamd il Duce, ‘de leider’, dictator van Italië, 1922-1943
Myron (Gr. Μύρων) | Atheens beeldhouwer (midden vijfde eeuw vóór Christus)
Nero, Claudius Caesar Augustus Germanicus | keizer 54-68, berucht om zijn uitspattingen en wreedheid, bouwer van de Domus Aurea
Nerva Caeser Augustus, Marcus Cocceius | keizer 96-98, opvolger van de in een complot vermoorde Domitianus
Numa Pompilius | tweede koning van Rome, reg. 715-673 vóór Christus
Odoacer, Flavius | ook wel Odovacer of Odovacar, leidt de opstand van de Heruliërs en zet in 476 de laatste keizer van het west-Romeinse rijk Romulus Augustus af; benoemt zichzelf tot rex Italiae, ‘koning van Italië’
Otho Caesar Augustus, Marcus Salvius | na Galba de tweede keizer in het ‘vierkeizerjaar’ 69 volgend op de val van keizer Nero
Ovidius Naso, Publius | dichter (43 vóór Christus – 17 of 18 na Christus) van o.a. Ars Amatoria (‘liefdeskunst’), Remedia Amoris (‘genezing van de liefde’), Tristia (‘verdriet’), Ibis (‘Ibis’) en Metamorphoses (‘gedaantewisselingen’)
Panini, Giovanni Paolo | architect en schilder (1691-1765) van capricci (fantastische voorstellingen van archeologische sites) en vedute (uitzichten), vooral bekend om zijn afbeeldingen van het Pantheon
Pasquino | kleermaker, barbier of schoolmeester (eind 15de eeuw), wiens pamfletten met ongezouten kritiek op het Romeins bestuur pasquinades of paskwillen zijn gaan heten
Piranesi, Giovanni Battista | graficus (1720-1778), het meest bekend om zijn stadsgezichten (vedute) van Rome en imaginaire kerkers; opgravingen in Herculaneum (ontdekt in 1738) hebben hem geïnspireerd om archeologische taferelen vast te leggen; vanaf 1747 documenteerde hij de ruïnes in Rome; hij ligt begraven in de S.M. del Priorato
Piso zie Calpurnius Piso, Gaius
Plinius Caecilius Secundus, Gaius | bekend onder de naam Plinius Minor (‘de jongere’), neef van Plinius Maior, lid van de orde van de equites (ridderstand), schrijver van een groot aantal brieven (uitgegeven in tien boeken)
Plinius Secundus, Gaius | bekend onder de naam Plinius Maior (‘de oudere’), oom van Plnius Minor, schrijver van de Naturalis Historia (niet volledig overgeleverd)
Polydoros (Gr. Πολύδωρος) | zie Hagesandros
Pompeius Magnus, Gnaeus | Romeins generaal, samen met Iulius Caesar triumvir in 59-53 vóór Christus; bouwer van het naar hem vernoemde theater in Rome
Porta, Giacomo della | architect en beeldhouwer (1533-1602), die Michelangelo’s plannen voor herinrichting van het plein op de Mons Capitolinus na diens dood uitwerkte; tevens ontwerper van enkele fonteinen
Pozzo, Andrea | lid van de orde van de Jesuïeten te Rome (1642-1709), plafondschilder en koepelbouwer van de Sant’ Ignazio
Poussin, Nicolas | Frans schilder (1594-1665) die een groot deel van zijn leven in Rome woonde en werkte, bekend om zijn Roof van de Sabijnse maagden (1637-1638, nu in het Louvre; een eerdere versie uit 1634-1635 hangt in het Metropolitan, New York)
Praxiteles (Gr. Πραξιτέλης) | Grieks beeldhouwer (395-330 vóór Christus), o.a. beroemd om zijn Venus (im)pudica, ‘(on)kuise Venus’
Pyrrhus (Gr. Πύρρος, ‘vuurrood’) | koning van Epiros, behaalt in 279 vóór Christus bij Asculum (zuid-Italië) een overwinning op de Romeinen o.l.v. consul Publius Decimus Mus tegen grote verliezen aan eigen zijde
Rabirius | architect van het paleis van keizer Domitianus op de Mons Palatinus
Raffaello Sanzio (da Urbino) | renaissanceschilder (1463-1520), met name bekend van de Stanze Raffaello in het Vaticaan, na de dood van Bramante hoofdarchtect van de St. Pietersbasiliek; hij ligt begraven in het Pantheon
Rainaldi, Girolamo | architect (1570-1655) vnl. onder paus Innocentius X (Pamphilj) vanaf 1644; hij gewerkt aan het Pal. Pamphilj, Sant’ Agnese d’Agona (voordat Borromini zijn werk overnam), de Piazza Farnese en delen van de Villa Borghese
Remus zie Romulus & Remus
Reni, Guido | schilder uit Bologna (1575-1642), in Rome actief vnl. in de jaren 1601-1614, waar hij in opdracht van paus Paulus V (Borghese) de plafondschildering Aurora maakte in het Pal. Pallavicini-Rospigliosi; uit 1636 stamt zijn schilderij van de heilige Michael, nu in de S.M. della Concezione (het hoofd van satan zou dat van kardinaal Giovanni Battista Pamphilj, latere paus Innocentius X, zijn)
Romano, Giulio | architect en schilder (1499-1546), tot 1522 in Rome actief vnl. als assistent van Raffaello; diens Incendio del Borgo bevat enkele figuren van zijn hand, het fresco met de voorstelling van de Slag bij de Milvische Brug in de Sala di Costantino (Vaticaan) is geheel van zijn hand; als architect heeft hij gewerkt aan de Villa Lante in Gianicolo en het Palazzo Cenci
Romulus & Remus | tweelingbroers, volgens de legende kinderen van Mars en Rhea Silvia, opgevoed door herder Fastulus en zijn vrouw Acca, stichters van Rome
Romulus Augustus, Flavius | laatste keizer van het west-Romeinse rijk, geb. 460, zoon van magister equitum Orestes, door wie hij na de verdrijving van keizer Iulius Nepos uit Ravenna op 15-jarige leeftijd als keizer werd aangesteld in 475; na een jaar wordt hij, inmiddels liefkozend Augustulus (‘kleine Augustus’) genoemd, door Odoacer afgezet
Rovere, Francesco della | paus Sixtus IV (1414-1484, in functie vanaf 1471), doneert de stad Rome diverse kunstwerken die de kern zullen vormen van de collectie van de Capitolijnse musea; laat in de jaren 1477-1480 de naar hem vernoemde Sixtijnse Kapel in het Vaticaan restaureren en beschilderen door Botticelli, Perugino, Pinturicchio, (Domenico) Ghirlandaio en Rosselli
Rovere, Giuliano della | paus Julius II (1443-1513, in functie vanaf 1503), bekend om zijn kunstmecenaat en driftig karakter; geeft in 1508 aan Michelangelo de opdracht om het plafond van de Sixtijnse Kapel te beschilderen (het werk is gereedgekomen in 1512)
Sallustius Crispus, Gaius | geschiedschrijver en aanhanger van Iulius Caesar, geboren 86 vóór Christus in Amiternum (Hieronymus Chron. 1930, Sallustius Crispus scriptor historicus in Sabinis Amiterni nascitur), gestorven 35 vóór Christus in Rome (Hieronymus, Chron. 1981, Sallustius diem obiit quadriennio ante Actianum bellum); schreef over de samenzwering van Catilina en de oorlog tegen de Numidische koning Iugurtha (zijn Historiën zijn slechts fragmentarisch overgeleverd); met zijn gouverneurschap over Africa Nova vergaarde hij grote rijkdommen waarmee hij een groot park, de Horti Sallustiani, op de Quirinalis aanlegde
Sansovino, Andrea | beeldhouwer (1487-1529), in 1504 op verzoek van paus Julius II naar Rome gekomen en daar werkzaam tot 1513
Santen, Jan van | bekend onder de alias Giovanni Vasanzio (1550–1621), geboren in Utrecht, vanaf 1580 tot aan zijn dood werkzaam in Rome als (tuin)architect en graveur
Scipione Borghese | oorspr. Caffarelli (1577-1633), kardinaal, kunstverzamelaar en mecenas van o.a. Gian Lorenzo Bernini en Caravaggio; ontwerpt de Villa en Galleria Borghese en laat die inrichten door Flaminio Ponzio en Giovanni Vasanzio
Seianus, Lucius Aelius | praefectus praetorio onder keizer Tiberius; bij hem in ongenade gevallen en terechtgesteld op 18 oktober 31
Seneca, Lucius Annaeus (de jongere) | filosoof en schrijver, aanhanger van het Stoïcisme, opvoeder en adviseur van keizer Nero, tot zelfmoord gedwongen vanwege vermeende deelname aan de samenzwering van Piso (65)
Septimius Severus (Pius Pertinax Augustus), Lucius | Romeins keizer 193-211, vooral bekend om zijn triomfboog op het Forum Romanum
Servius Tullius | zesde koning van Rome, reg. 578-534 vóór Christus, afkomstig uit Etruria
Severus en Celer | architecten onder keizer Nero, ontwerpers van de Domus Aurea
Simone, Tommaso di Ser Giovanni di | schilder uit Florence, bijgenaamd Masaccio (1401-1428); werkt vermoedelijk na zijn komst in Rome in 1423 met Masolino aan de fresco’s in de San Clemente (kapel van de heilige Catherina)
Sixtus IV zie Rovere, Francesco della
Suetonius Tranquillus, Gaius | geschiedschrijver (ca. 69 – na 120) uit de orde van de equites (ridderstand), schrijver van De vita Caesarum (‘leven van de keizers’)
Sulla, Lucius Cornelius | bijgenaamd Felix, ‘de gelukkige’, 138-78 vóór Christus; Romeins generaal en staatsman; dictator 81-80 vóór Christus
Tacitus, Publius (of Gaius) Cornelius | senator en geschiedschrijver (ca. 56 – ca. 120), schrijver van o.a. de Historiae en de Annales, beide onvolledig tot ons gekomen
Tarquinius Priscus (‘de oude’) | vijfde koning van Rome, reg. 617-578 vóór Christus, afkomstig uit Etruria
Tarquinius Superbus (‘de hoogmoedige’)| zevende en laatste koning van Rome, reg. 534-509, verdreven door Lucius Iunius Brutus, afkomstig uit Etruria
Theoderik I (ook: Theodorik) | koning van de Ostrogoten, gest. 451
Tiberius Claudius Nero (Caesar Augustus) | tweede keizer van Rome (14-37), door keizer Augustus geadopteerd en tot zijn opvolger benoemd
Titus Flavius Caesar Vespasianus Augustus| keizer 79-81, oudste zoon van keizer Vespasianus
Traianus Augustus, Marcus Ulpius Nerva| keizer 98-117, door de kinderloze Nerva geadopteerd en tot zijn opvolger benoemd
Tullus Hostilius | derde koning van Rome, reg. 673-642 vóór Christus
Umberto I | tweede koning van modern Italië, 1878-1900, in Monza vermoord op 29 juli 1900; zijn graf ligt in het Pantheon
Vasanzio, Giovanni zie Santen, Jan van
Vergilius Maro, Publius | dichter (70-19 vóór Christus) en uitdrager van de Pax Romana onder keizer Augustus, schrijver van de Eclogae, de Georgica en de Aeneïs
Verginius, Lucius | centurion die in 451 vóór Christus zijn eigen dochter Verginia doodstak om haar uit handen te houden van Appius Claudius Crassus die haar zijn slavin noemde en tot vrouw wilde hebben
Vespasianus Augustus, Titus Flavius Caesar | keizer 69-79, veroveraar van Jeruzalem
Vignola, Giacomo Barozzi da | architect (1507-1573) onder paus Julius III; heeft de leiding over de bouw van de San Pietro na de dood van Michelangelo in 1564
Vitellius Germanicus Augustus, Aulus | na Galba en Otho de derde keizer in het ‘vierkeizerjaar’ 69 volgend op de val van keizer Nero
Vitruvius Pollio (of: Mamurra), Lucius | schrijver (wschl. 84-14 vóór Christus) van het handboek De architectura libri decem, ’tien boeken over de bouwkunst’
Vittorio Emanuele II | koning van Sardinië (geb. 1820) en eerste koning van het verenigd Italië (1861-1878); zijn grafmonument bevindt zich in het Pantheon