(pagina 1 van 6)
Van de aquaducten in het oude Rome zijn wij goed op de hoogte dankzij de geschriften van Vitruvius (De architectura, boek 8, hfdstt. 5-6; eerste eeuw vóór Christus) en Frontinus (De aquis urbis Romae, ‘De waterwerken van de stad Rome’, passim; eind eerste, begin tweede eeuw). De meest gedetailleerde informatie danken wij aan de laatstgenoemde die curator aquarum, ‘inspecteur waterwerken’, is geweest. Van hem weten we dat Rome sinds 312 vóór Christus kon beschikken over stromend water binnen haar stadsmuren. Dat was bijna vier en een halve eeuw na haar stichting. Al die tijd moest de bevolking het stellen met putten en het water uit de Tiber.
Het oudste aquaduct is de aqua Appia. Tot het jaar 107 telde Rome negen aquaducten, die niet alle voor de 100% werkten. In dat jaar opende keizer Traianus de naar hem vernoemde aqua Traiana. Het laatst gebouwde aquaduct is de aqua Alexandrina, in 226 ingewijd onder keizer Alexander Severus. Het aangevoerde water was van een wisselende kwaliteit. Koel water kon als drinkwater dienen, het andere werd aangewend voor de badhuizen of industrieel gebruik.
Het ontdekken van bronnen en wateraders was een kunst apart. Vitruvius (De architectura 8.1.4-5) geeft enkele tips: condens onder een schaal van metaal of lood op z’n kop, een vaas van ongebakken klei die vochtig is geworden, een lap wol waaruit je na een dag water kunt uitwringen, ja zelfs een brandende olielamp die na een dag nog niet op is, dat alles in een kuil geplaatst – het zijn indicaties van aanwezigheid van water.
De aanleg van een aquaduct vergde veel planning en inachtneming van regels en concessies van landeigenaren. Anders dan de plaatjes doen vermoeden verliep het tracé van de aquaducten voornamelijk ondergronds met als voordeel dat er minder bouwmateriaal benodigd was en de leidingen beter beschermd waren tegen beschadigingen of illegaal aftappen.
Hieronder (zie volgende pagina’s) volgt een beschrijving van de in totaal elf aquaducten die Rome van water voorzagen en haar een modern karakter verleenden. Zij worden behandeld in chronologische volgorde van hun ontstaan.