De historie van de eeuwige stad is onuitputtelijk en voor archeologen is er volop te doen. Lange tijd lag bijvoorbeeld het Forum Romanum te verstoffen onder een laag zand en weidegronden, waar de herders uit de onmiddellijke omgeving hun koeien lieten grazen. Zoals het Forum Romanum het campo vaccino, ‘koeienveld’, ging heten, kreeg de Capitolijnse heuvel, het Campidoglio, de twijfelachtige eer niet meer dan een moestuin te zijn.
Rome was misschien niet meer dan een boerendorp, als wij naar de 18de eeuw en daarvoor kijken. Het stond na de 16de eeuw volop in de belangstelling van uit het noorden afkomstige reizigers, kunstminnaars en wetenschappers, die hun grande tour maakten. Archeologie stak nog in haar kinderschoenen: alles lag er, maar het was niet of slechts voor de helft zichtbaar.
Tegenwoordig bruist het van de archeologische activiteiten die vondsten opleveren waarnaar de archeologen gericht hebben gezocht of waarop zij bij toeval zijn gestuit. Aan het einde van de 19de eeuw zijn in de stad vele spectaculaire vondsten gedaan. Dit was te danken aan de wederopstanding (risorgimento) van Italië en de aanwijzing van Rome als hoofdstad van het nieuwe land. De stad werd letterlijk op de schop genomen en wegen en wijken kregen een facelift of werden nieuw aangelegd.
Tijdens de werkzaamheden is veel uit de grond gekomen wat historisch belangwekkend is gebleken. Zo zijn bijvoorbeeld in 1874 aan de Via Merulana het Auditorium van Maecenas en in 1885 de pugile, ‘bokser’, die nu in het Palazzo Massimo te bewonderen valt, bij wegwerkzaamheden ontdekt. De aanleg van een derde metrolijn heeft regelmatig oponthoud gekregen, omdat nieuwe vondsten eerst veilig moesten worden gesteld. Diverse panden in de stad geven een kijkje in het Roma sottoterranea, ‘onderaards Rome’.
Colosseum, Domus Aurea, Forum Romanum, Largo di Torre Argentina, Palatijn zijn de meest opvallende archeologische sites in de stad. Daarbuiten heb je ook de oude havenstad Ostia en de Villa Hadriani in Tivoli, het privé ‘optrekje’ van keizer Hadrianus. De Via Appia ten zuiden van de stad nodigt nog steeds uit tot een flinke wandeling. Een Nederlands team van archeologen heeft in 2012 gedeelten van de porticus Aemilia blootgelegd, een enorme zuilenhal in de wijk Testaccio. Plaatselijk amateurverenigingen geven regelmatig archeologische rondleidingen op minder bekende plekken (sla de aankondigingen daarvan op in de lokale dagbladen).
G. Droysens Allgemeiner Historischer Handatlas bevat een kaart van de stad (situatie t/m 4de eeuw) en een kaart van het Romeinse rijk (situatie ca. 395).